Endometrioza jest zagadkową chorobą hormonalno-immunologiczną atakującą dziewczynki oraz kobiety w wieku rozrodczym. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „endometrium” oznaczającego śluzówkę – tkankę, która wyściela jamę macicy.
Przy endometriozie komórki tej tkanki narastają poza macicą w różnych częściach jamy brzusznej, w efekcie powstają tzw. „narośla”, „guzy” i „wszczepy”, które mogą powodować ból, niepłodność oraz inne dolegliwości. Zmiany endometriotyczne stwierdzane są u około 10% w wieku rozrodczym i u 50% niepłodnych pacjentek.
Diagnostyka endometriozy nie jest prosta ze względu na złożoność jej występowania i objawów.
Postęp w zakresie metod obrazowania jamy brzusznej w tym miednicy mniejszej tj. USG (szczególnie przezpochwowe) i rezonans magnetyczny (MR) znacznie poprawiły nieinwazyjną diagnostykę. Natomiast złotym standardem w rozpoznawaniu endometriozy jest laparoskopia.
Laparoskopia jest zabiegiem chirurgicznym wykonywanym przy całkowitym znieczuleniu, w czasie którego jama brzuszna zostaje wypełniona dwutlenkiem węgla, by umożliwić lepszą widoczność narządów, po czym poprzez niewielkie nacięcie skóry brzucha zostaje wprowadzony laparoskop – rurka ze światłem.
Laparoskopia umożliwia:
wizualizację zmian oraz ich wycięcie,
pobranie próbek tkankowych do badania histopatologicznego,
umiejscowienie choroby i jej zaawansowanie co pozwala podjąć lepsze, długoterminowe decyzje o leczeniu i ciąży,
sprawdzenie drożności jajowodów.
Tak jak tkanka wyścielająca macicę, „narosty” śluzówki poza macicą reagują na hormony wydzielane w czasie cyklu miesiączkowego. Pod ich wpływem, każdego miesiąca, narasta nowa śluzówka, która złuszczając się powoduje krwawienie. Jednakże, w przeciwieństwie do śluzówki macicy, pozamaciczne tkanki endometrium nie są wydalane z organizmu, czego konsekwencją jest wewnętrzne krwawienie do jamy brzusznej lub jej narządów, rozkład krwi i tkanki złuszczonej z narostu, stan zapalny okolicznych narządów i tworzenie tkanki bliznowej i zrosty.
Niepłodność dotyka 30-40% kobiet z endometriozą i jest powszechnym rezultatem pogłębiania się choroby. W zależności od lokalizacji ognisk i stopnia zaawansowana choroby, endometrioza może powodować trudności z zajściem w ciążę, ponieważ może:
wpływać negatywnie na jakość komórek jajowych
powodować niedrożność jajowodów
wpływać negatywnie na rezerwę jajnikową
utrudniać implantację zarodka
powodować zmianę stosunków anatomicznych w miednicy mniejszej
z przyczyn bólowych, może skutkować zmniejszeniem częstotliwości lub brakiem stosunków płciowych
Leczenie dzieli się na:
farmakologiczne: obejmuje terapię hormonalną oraz leczenie objawowe, najczęściej stosowane preparaty hormonalne to: pigułki antykoncepcyjne, progestageny, pochodne testosteronu oraz analogi i antagoniści hormonu uwalniającego gonadotropiny (GnRH). Nieswoiste leczenie to leki zwalczające ból, czyli niesterydowe leki przeciwzapalne.
chirurgiczne: które dzieli się na zachowawcze i radykalne w zależności od oczekiwań pacjentki.