Kim jest embriolog?

By zostać embriologiem, konieczne jest ukończenie studiów na kierunkach takich jak: biologia, biotechnologia, analityka medyczna, a następnie szkolenia specjalizacyjnego z embriologii klinicznej. Oczywiście wiedza i umiejętności manualne nie są jedynym kryterium na drodze do bycia dobrym specjalistą w tej dziedzinie. Embriologa powinna charakteryzować również cierpliwość, empatia oraz profesjonalizm.

Embriolog pracujący w laboratorium wykonuje czynności, które są zależne od obranej ścieżki leczenia, np. w przypadku inseminacji domacicznej, jego zadaniem jest analiza i odpowiednie przygotowanie nasienia do procedury. Ponadto embriolog odpowiedzialny jest za zamrażanie pobranego nasienia lub komórek jajowych. Procedury te wykonuje się w celu zachowania płodności pacjentów np. przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi lub chemio-, radioterapią.

Pacjenci zdecydowani na procedurę zapłodnienia in vitro, przechodzą szereg kroków. W pierwszej kolejności lekarz przepisuje odpowiednie leki, mające na celu zwiększenie liczby komórek jajowych możliwych do pobrania z jajników. Następnie po odpowiednim czasie stymulacji, u pacjentki wykonywany jest zabieg punkcji jajników, który przeprowadzany jest na sali zabiegowej połączonej z laboratorium embriologicznym.
Podczas tej procedury pacjentka jest w stanie narkozy. Lekarz z wykorzystaniem USG i igły punkcyjnej przebija się przez ścianę pochwy do jajnika, by pobrać płyn z pęcherzyków, w których znajdują się komórki jajowe. Następnie pobrany do probówek płyn trafia jak najszybciej do laboratorium embriologicznego.

Pierwszym krokiem, który wykonuje embriolog jest wyizolowanie tzw. kompleksów, czyli komórki jajowej otoczonej wieloma warstwami komórek ziarnistych. Cały etap tej procedury wykonywany jest na stanowisku zapewniającym sterylne warunki, czyli pod tzw. komorą laminarną,  z mikroskopem stereoskopowym i z wykorzystaniem materiałów jednorazowego użytku (pipetek, szalek, rękawiczek). Zadaniem embriologa jest możliwie jak najszybsze i najdokładniejsze przeszukanie całego płynu, a następnie przeniesienie kompleksów na szalkę embriologiczną z medium, czyli roztworem o składzie dopasowanym tak, by zapewnić optymalne warunki fizyko-chemiczne dla komórek. Zabieg punkcji jajników trwa ok 30 minut. Po tym czasie pacjentka jest wybudzana i dochodzi do siebie na sali pooperacyjnej.

Kolejnym zadaniem embriologa na drodze do powstania zarodka jest oczyszczenie kompleksów z komórek ziarnistych oraz ocena stopnia dojrzałości uzyskanych komórek jajowych. Wyróżniane są cztery typy:

• Komórki zdegenerowane, czyli obumarłe z  licznymi nieprawidłowościami w budowie, nie kwalifikujące się do dalszych procedur.
• Komórki GV (z ang. germinal vesicle), które są komórkami niedojrzałymi, zatrzymanymi w dojrzewaniu na etapie podziału mejotycznego profazy I i również nie są wykorzystywane w procedurach in vitro.
• Komórki MI (metafaza I), czyli oocyty prawie dojrzałe, zatrzymane w metafazie I podziału, bez widocznego ciałka kierunkowego, których standardowo nie wykorzystuje się do zapłodnienia. W niektórych przypadkach klinicznych dojrzewają do stadium MII w laboratorium.
• Komórki MII (metafaza II), czyli oocyty zatrzymane w metafazie II podziału mejotycznego. Są one komórkami dojrzałymi z widocznym jednym ciałkiem kierunkowym, i to one wykorzystywane są do dalszych procedur in vitro.

Po paru godzinach od oczyszczenia kompleksów, oocyty MII są gotowe na przyjęcie plemnika. Przed tym procesem, nasienie zostaje poddane oczyszczaniu i aktywacji. Następnie na wspólną szalkę trafia oocyt i plemniki. Embriolog przy użyciu odpowiedniej techniki mikroskopowej znajduje odpowiedni plemnik, który zostaje unieruchomiony i za pomocą igły mikromanipulacyjnej wprowadzony  przez osłonkę i błonę komórkową do oocytu MII. Jest to moment, w którym dochodzi do połączenia dwóch komórek rozrodczych i jest to pierwszy etap na drodze do powstania zdrowego zarodka.

Następnie embriolog ocenia, obserwuje i skrupulatnie notuje przebieg hodowli zarodków w kolejnych dobach.

• Już w 1 dobie można rozpoznać zarodki, u których doszło do prawidłowego zapłodnienia.
• W 3 dobie widoczne jest tempo podziałów komórkowych oraz jakość blastomerów (komórek dzielącego się zarodka).
• W dobie 4 dochodzi do powstania moruli.
• W dobie 5 i 6 do utworzenia finalnego stadium zarodka, czyli blastocysty.

W trakcie hodowli zarodków, embriolog jest w stałym kontakcie z lekarzem prowadzącym daną parę. Zazwyczaj, w 1 dobie, jak i pod koniec hodowli (doba 5 i 6), udziela pacjentom informacji o przebiegu rozwoju zarodka/ów.

Ostatnim etapem jest przygotowanie zarodka do transferu (przeniesienie do macicy) lub zamrożenie zarodka/ów, w celu zastosowania ich w przyszłych procedurach i przygotowanie szczegółowego raportu ze wszystkich procedur przeprowadzonych w laboratorium.

Podsumowując, embriolog odpowiada za szereg kluczowych momentów, mających na celu stworzenie dobrej jakości zarodka. Jest obecny od pobrania komórki jajowej i nasienia, aż po transfer zarodka do macicy. Nie jest prawdą, że cały czas siedzi w laboratorium, musi też czasami napić się kawy i coś zjeść. Jego rola w komunikacji z Pacjentami jest bardzo istotna.
To embriolog pomoże im przejść przez trudny okres oczekiwania między punkcją a transferem, tłumacząc etapy rozwoju zarodka. Zawsze przystępnie i profesjonalnie porozmawia i podzieli się wiedzą odpowiadając na trapiące pacjentów pytania. Dlatego też, w naszej Klinice, nieodłącznym elementem procedury zapłodnienia pozaustrojowego jest konsultacja embriologiczna.

Zapraszamy do skorzystania z konsultacji embriologicznej!

dr Marcin Kucia, Embriolog i Diagnosta laboratoryjny